Tijdens deze toolboxmeeting besteden we aandacht aan de veiligheid rondom warmte isolatiematerialen.
In de bouw en de installatietechniek wordt er gebruik gemaakt van verschillende soorten isolatiematerialen. Zo is er warmte-isolatie, geluidsisolatie en condensatie-isolatie. In deze toolboxmeeting wordt er ingegaan op warmte-isolatie.
Warmte-isolatiematerialen worden gebruikt om het gebouw gekoeld of verwarmd te houden. Er zijn verschillende warmte-isolatiematerialen, voor verscheidene hoeven er geen voorzorgsmaatregelen genomen te worden en voor andere juist wel, dit kan veel vragen oproepen.
- Wat voor warmte-isolatiematerialen zijn er?
- Welke voorzorgsmaatregelen moeten er genomen worden om letsel te voorkomen?
- Wat zijn de gevolgen van werken met isolatiematerialen?
Warmte-isolatie of thermische isolatie is een eigenschap van materialen en constructies om de overdracht van thermische energie (warmte) tussen twee zijden van het materiaal of de constructie tot een minimum te reduceren. De diverse soorten zijn:
- EPS
- PUR
- Glaswol
- Steenwol
Risico's bij gebruik van EPS
Aan EPS (Expanded Polystyrene of PS hardschuim of piepschuim) kleven geen gevaren aan de stof zelf. De risico's welke er zijn, zijn meer verbonden aan de verwerking ervan, wellicht bevestiging op moeilijke plekken waardoor speciaal materieel noodzakelijk is en het snijden levert uiteraard ook de nodige risico's met zich mee. Daarnaast zal EPS wellicht verlijmt moeten worden. Deze risico's welke aan deze bewerkingenkleven worden belicht in de toolboxen omtrent werken op hoogte, snijden en gevaarlijke stoffen.
Risico's bij gebruik van PUR
Polyurethaan of PUR-schuim genoemd is een isolatiemateriaal dat in veel vormen en toepassingen gebruikt kan worden. Samen met zijn hoge isolatiematerialen behoort het tot de top van de isolatiematerialen en wordt het veelvuldig gebruikt.
Het is echter niet zo'n onschuldig middel als het lijkt! Eenmaal gehard is PUR vrij onschadelijk voor mens en milieu, maar het contact van PUR met zuurstof tijdens de verwerking, leidt tot een chemische reactie. Hierbij ontstaat warmte, die kan leiden tot ernstig oogletsel of irritatie van de huid. Ook de vrijkomende gassen zijn schadelijk bij de inademing. Bij intensief gebruik van schuimbussen in een kleine ruimte kan zuurstofgebrek ontstaan met kans op bewusteloosheid. Sommige PUR schuimen zijn een z.g. CMR stof, waarvan het gebruik tot een minimum moet worden beperkt of waar gebruik gemaakt moet worden van een alternatief, niet zijnde een CMR stof.
PUR kan dus schadelijk zijn bij inademing maar ook huidcontact kan leiden tot ernstig letsel omdat het zicht sterk hecht aan de huid.
De tot voor kort verkrijgbare PUR schuim is tijdens het uitharden ervan schadelijk omdat hier tijdens het uitharden z.g. diisocianaten bij vrijkomen. Aan deze diisocyanaten mogen wij niet worden blootgesteld en dus zijn maatregelen noodzakelijk, Zie onderaan deze toolbox.
Een belangrijke bronmaatregel is: zoeken en kiezen voor alternatieve producten welke géén diisocyanaten bevatten. Bijvoorbeeld voor PUR is inmiddels een alternatief product in de markt beschikbaar.
Inmiddels zijn er ook alternatieve PUR schuimen op de markt welke géén diisocyanaten bevatten en deze moeten tegenwoordig worden toegepast.
Risico's bij gebruik van Glas- of steenwol
Glaswol is een vezel van silicaat (een mineraal). Silicaten zijn grondstof voor glas. Glaswol wordt dan ook gemaakt van hergebruikt glas en zand. Glaswol wordt, net als andere minerale wol zoals steenwol, verkocht in de vorm van platen en dekens. Losse wol wordt als inblaaswol gebruikt, in Nederland wordt er voor spouwmuur-isolatie veel gewerkt met inblaaswol. Inblaaswol lijkt op wit katoenen en is gemaakt van glas. Glaswol wordt toegepast in vloeren, gevels, hellende daken, scheidingswanden, plafond, installaties en leidingen, zwevende vloeren en spouwmuren.
Steenwol is een isolatiemateriaal dat wordt vervaardigd uit diabaas of basalt. Bij 1400°C wordt de steenmassa gesmolten en wordt vervolgens met een zogenaamde spinner weggeslingerd. Hierdoor stolt de vloeistof weer tot draden. Samen met een bindmiddel wordt dit in een verhardingsoven tot een mat gemaakt. Steenwol wordt veelvuldig gebruikt voor warmte-isolatie van woningen.
Glas-en steenwol worden toegepast in vloeren, gevels, hellende daken, scheidingswanden, plafond, installaties en leidingen, zwevende vloeren en spouwmuren.
Risico/gevaar
De belangrijkste klachten die ontstaan uit blootstelling aan glas-en steenwolvezels zijn huidirritatie, irritatie aan de ogen en irritatie aan de luchtwegen en de longen. De huidirritatie ontstaat door minuscule wondjes van de vezels die in de huid prikken. Daardoor wordt de huid gevoeliger voor infecties en chemicaliën waarmee de huid in aanraking komt. In eerste instantie krijgt men last van (soms heftige) jeuk. Die jeuk is meestal de volgende dag weer verdwenen. Na een aantal weken nemen de klachten af, maar na een periode van rust (bijvoorbeeld vakantie) beginnen ze weer. Bij irritatie aan de ogen is het menselijk om erin te gaan wrijven, juist dit zorgt ervoor dat de klachten toenemen.
Als er zonder voorzorgsmaatregelen wordt gewerkt, kan er door het steen-of glaswol longfibrose ontstaan. Longfibrose is een klein littekenweefsel in de longen die de ruimte van de lucht inneemt, waardoor het ademen wordt belemmerd.
Voorzorgsmaatregelen bij gebruik van PUR:
- Zorg in kleine ruimtes voor voldoende ventilatie, of gebruik een halfgelaatsmasker met filtertype P2 (zie: toolbox adembescherming);
- Draag een veiligheidsbril (i.v.m. spatten bij een bijna lege bus);
- Draag rubberen handschoenen;
- Spuit van het lichaam af;
- Spuit nooit in open vuur of op hete voorwerpen (i.v.m. brand en explosiegevaar door vrijkomende gassen en dampen);
- Rook niet tijdens het spuiten (brandgevaar);
- Sla nooit een gat in vermoedelijk lege bussen (spatgevaar);
- Draag kleding die het hele lichaam bedekken;
- Bestel materiaal zoveel mogelijk op maat;
- Gebruik bij snijden scherp gereedschap en stofafzuiging;
- Draag werkkleding met lange mouwen en gebruik een fijnstof masker FFP3 (zie: toolbox adembescherming);
- Gebruik altijd een veiligheidsbril en handschoenen conform EN 388;
- Gebruik een stofzuiger met een fijn filter voor het schoonmaken van de werkplek;
- Voer afval af volgens de lokale voorschriften;
- Ventileer de ruimte indien mogelijk;
- Werkzaamheden met glas-of steenwol zoveel mogelijk gescheiden uitvoeren van andere werkzaamheden;
- Bewaar voorraden in een gesloten verpakking;
- Niet eten, drinken of roken tijdens het werken met glas-of steenwol
- Na het werken met glas-of steenwol: eerst afspoelen met koud of lauw water en daarna wassen;
- Bij inademing:Verlaat de omgeving van blootstellen, spoel de keel en snuit de neus om stof te verwijderen;
- In aanraking met huid:Wanneer huidirritatie zich voordoet, verwijder de vervuilde kleding en was de huid met koud of lauw water en milde zeep;
- Oogcontact:Spoel overvloedig met water gedurende minimaal 15 minuten;
- Bij inslikken:Drink water in ruime mate indien per abuis ingeslikt;
- Bij extreme of aanhoudende irritatie raadpleeg een arts;
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Pas je deze maatregelen toe bij gebruik van PUR, Glas - of Steenwol?
- Beschik je over de voorgeschreven middelen?
Let op: Voor medewerkers die met diisocyanaten werken is er een nieuwe verplichting: monteurs moeten voortaan een opleiding hebben gevolgd. Na de opleiding ontvangen ze een certificaat. Dit komt door de nieuwe wet- en regelgeving die is ingegaan op 24 augustus 2023.
Diisocyanaten zijn chemische stoffen die gebruikt worden in de productie van polyurethaan. Dit zit o.a. in: PUR-schuimen, lijmen, coatings en vezels.
Een belangrijke bronmaatregel is: zoeken en kiezen voor alternatieve producten welke géén diisocyanaten bevatten. Bijvoorbeeld voor PUR is inmiddels een alternatief product in de markt beschikbaar.
Van veel stoffen zijn zogenaamde VIB-bladen (Veiligheids Informatie Bladen) of WIK's (Werk Instructie Kaarten) beschikbaar in de app. Werk je met een stof waarvan dit nog ontbreekt in de app, meldt dit bij de QHSE Afdeling.
Dan zal deze z.s.m. wordt toegevoegd.
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.